Difference between revisions of "Muriel Fisher talks to Christine Primrose"

Agus bha dìreach – cha b’urrainn dhut a chreidsinn

cho blath ‘s a bha e . Bha a h-uile duine a

‘bruidhinn air – ach bhon uarsinn – cha d’fhuair sinn – ach siud ‘s an seo

– cha d’fhuairs sin Samhradh ann .

4

M Well … feumaidh … an latha a thàining mise nuas , mi fhìnn ‘s Marie a Glaschsu, thòisich an t-uisge – bha side breagha ann an Glaschu . Thòisich an t-uisge dìreach mus d’ràinig sinn Malaig. Agus a h-uile duine a ‘cannteil “Oh – you should have been here last week – the weather was beautiful “

C Bithidh sin a ‘tachairt ! Tha corra latha math ann .. ceart gu leor..

M Och well tha …

C An t-uabhas uisge .. am faca sibh an t-uisge a bh’aca shios a Sasuinn ? Cha leig sinn a las ar beul fhosgladh …

M Tha fios ‘am . Tha fios ‘am . Nisde – an cuala thusa an diugh air a ‘wireless gu robh … em …. tuiltean mòr mighty aca ann an Asia mar a chanas iad

C Cha chuala .

M Chan eil fhios a’msa am b’fhathaist dhuinn a bhith a’cluintinn mu dheidinn sin , no … bheil cuimhne agad fhein - mìltean – milleanan de dhaoine le uisge – an àite fon uisge ?

C Oh cha chuala mi sin.

M Ann an India agus ann am Bangladesh agus ann an China . Bha mise ag èisdachd ris a ‘wireless feadh na h-oidhche nuair a …. you know – step out of news – air ais a chadal – bithidh mi cluintinn rudan mar seo. Cha chuala sibh càl dheth ? Bheil cuimhne agad cluintinn mu dheidhinn roimhe ?

C Well – ‘se an fhirinn innse dhut – tha mi cho cleachte bhith cluintinn rud – bheil fhios agad – rudah mar sin air feadh an t-saoghail ann an diofar àiteachan , agus dh’fhaodadh gum bi … aonan – landslide uabhasach ann an àiteigin ann an India .

M Oh bha . Bha earthquake aca . Crith-thalmhain .

C Bha crith-thalmhain aca – robh ?

M Bha – cha chluinn thu dad a nisde – ciamar a tha na bailtean ?

C Bheil thu gabhail siucar ?

M Tha , ma ‘se do thoil e . Cha chluinn thu … ciamar a tha na daoine sin ? Bheil thu smaoineachadh gu bheil taighean aca nisde ? Chan eil .

C Chan eil . Chan eil – na truaghainn . Sin?

M Aye. ‘Se tri a bha siud .

C Tha iad beag ! Chan eil annda ach spainnean beaga biodach ! Seo a nisde dhut !

M Tapadh leat !

C Tha mi dochas gum bi sin ceart gu leòr.

M Och bithidh . It’s good enough for who it’s for ! Bheil fhios agad dè chòrdadh riumsa an dràsda – a bhith air an aiseag .

C Còrdadh ?

M Nach bitheadh e math ? Ag ithe bracaist .

C Tha fios a’m.

M Le marag dhubh , sausages , beans agus toast agus cupa teatha . Agus an uairsin suas gu mullach a ‘bhàta , agus anns a ‘ghaoth agus anns a’ghrian – it would be ideal .

C Chòrdadh sin riutsa !

M Bhithinn air m’fhìor dhoigh !

C Ged tha – chan eil thusa cleachdte ri bhi faicinn a ‘mhuir – far a bheil thu fuireach. Tha sinne cho cleachdte ris – a bhith ga fhaicinn a h-uile latha .

M Tha

C Tha mi ‘creidsinn nuair nach bi thu a’faicinn rud gum bi thu ga ionndrainn , nuairsin , nuair a gheibh thu e tha thu airson a bhith aige fad na tide .

M Well tha !

C Well – cho tric ‘s a s’urrainn dhut !

M Tha e caran … ironic gum bi mi a h-uile latha a’teagasg ‘sgum bi mi a’coimhead a mach an uinneag air a’mhuir , agus a ‘faicinn na yachts bheag a ‘dol sios is suas ..

C Bithidh

M ‘S bithidh mi a ‘smaoineachadh ..well tha mi …tha mi cho faisg seo , ach gu dearbh , really , bhithinn ag iarraidh a bhith air a ‘mhuir .

C Bhitheadh

M Ach co-dhiubh … C Bitheadh tu dol ….. bitheadh sibhse dol ann am bàta nuair a bha thu beag? Robh bàta aig .. agaibh aig an taigh ? Bàta beag na …. ?

M Well … bha bàta aig m’athair . Bha . Longa bheag . Geòla bheag . Agus .. em .. bhitheadh e a’dol a mach a dh’iasgach an còmhnaidh – well fad .. fad an t-samhraidh . Sin agad a ‘rud a bhitheadh sinn ag ithe ‘s a’Gheamhradh. Sgadan ‘s liùth shaillte – ‘s

• • • • • • • MZ000007 **************

rionnach shaillte , ach … em … tha .. ‘se nighean a bh’annamsa – still !

C Seadh.

M Cha do dh’atharraich sin fhathast ! Agus cha bhitheadh iad ag iarraidh mo thoirt a mach , a mach as a’bhàta . (uh huh) M’athair ‘s a’Luchag – sin an duine a bhitheadh e ag iasgach – fishing mate . Dè mu do dheidhinn fhèin ?

C Cha robh … cha robh … cha robh ùidh sam bith agam ann am bàtaichean . Agus cha robh … bha

M Robh bàta aig d’athair ?

C Ach bha share aige . Bha dìreach ochdnar aca , bha share aca ann am bàta iasgaich. bhitheadh iad a ‘dol a mach an dràsda ‘s a rithist – ag iasgach . Ach cha bhitheadh ro thric . Ach cha robh bàta againn idir – cha robh . Cha robh bàta againn – ‘Se glè bheag do dhaoine , nuair a smaoineachas tu air . Nisde – nuair a tha mi a’smaoineachadh air ais air – tha e cuir iogngadh orm nach robh barrachd dhaoine a’ sàs ann an iasgach .

M Nisde – an robh cladach agaibhse ?

C Cha robh faisg oirnn . Well bha , bha an Dùnan ann . An Dùnan far a bheil iad fhathast ga chleachdadh airson a bhith a’toirt … bithidh na bàtaichean iasgaich a’tighinn a ‘steach - bheil fhios agad – ach chan urrainn dhut –‘se seòrsa de – tha seòrsa de dùnan a th’ann – chan eil tràigh ann. (oh) Agus tha an traigh – ann an Dalmòr – an traighe as fhaisge oirnn , ann a’Dalmòr .

M Ma tha – tha sin suas piòs bhuaibh .

C Tha . Tha sin suas piòs bhuainn …. bhitheadh sinn a’dol ann an dràsda nam bitheadh an side math . Bhitheadh sinn a’dol ann airson an latha .

M Uh huh . ‘S am bhitheadh sibh a’coiseachd suas ?

C Oh bhitheadh . Ach glè thric , em , cha bhitheadh sinn a’coiseachd idir . Bhitheadh – bhitheadh Uncle m’athair – bha van mhòr aige – Bedford van .

M Oh aye. C ‘S bha e a’toirt crowd againn sios …. mumble……

M ‘S robh a’ghainmeach geal ?

C Tha – oh a’gheanmhach – tha a ‘gheanmhach anns na h-eileannan a muigh co-dhiùbh, cho breagha .

M Oh tha i dìreach àlainn .

C Ach nuair a bha mi a’dol – ‘o chionn ghoirid bha mi dol a null a dh’Uibhist ,’s chaidh mi null taobh – nach eil fhios agad air am bàta-aiseag a gheibh thu bhon t-Òb dhon …. Beàrnaraidh .

M Oh aye aye – ged nach robh mi riamh oirre .

C Well tha i uair a thide – tha thu dol air a’bhus sios , a Steòrnabhadh sios dhan an t-Òb . Agus nuair a dh’fhagas tu an Tairbeart , tha pìos mòr agad ri dhol mus fhaigh thu dhan t-Òb (mmhmm) , ach abair thusa seallaidhean de thràighean breagha – oh chan fhaca mise riamh cal cho breagha siud ! Tha iad feàr – rudeigin a chitheadh tu air a’Charibbeann , ‘eil fhios agad mar a chitheadh tu air a ‘Charibeann … chan e sin abhhainn – cha robh duine oirre  ! Honestly ! Mìltean de de .. dh’astar ann a shin de ghainmheach – ‘s bha e cho geal ‘s cho breagha ‘s bha a ‘mhuir cho gorm …mumble ..

M Nisde – bheil a’mhuir - robh a ‘mhuir uaine ? Robh i uaine ?

C Bha i uiane – gorm air choireigin ..

M Bha uaine innte ann a ‘shin (ann sin)

C Tha

M Bha i dìreach àlainn . ‘Se bhitheadh snog air froca dhomhsa …

C Dè ?

M Nach e bhitheadh snog airson froca dhomh ?

C Oh nach e sin !

M Aye ! An dath sin … ‘s toigh leum…

C ‘Se …

M Ach .. em … tha an t-uisge cho fuar .

C Tha . Th’an t-uisge fuar . Ach – gheibh thu seachad air a sin . M Do you think ?

C Yes !

M So … em … Well , bha an taigh againne – ged nach fhaiceadh tu a’mhuir bhuaithe, bha e ri taobh a’chladaich – coig mionaidean – suas a’chnoc – timcheall agus bha a’mhuir dìreach ann a ‘shin – dìreach coig mioneadan .

C Seadh

M ‘S bha … gainmheach – bha tràigh dìreach aig .. aig … well beul a ‘loch – abhainn a ‘tighinn a staigh agus an tràigh ann sin .Agus an uairsinn bha na creagan a’fàs – you know – bha iad a ‘fàs nas àirde ann a ‘shin, ‘s nas àirde – nas àite a mach gu Dunvegan Head – agus timcheall gu Neist Point – dhan an Eist – agus em … mus deach .. mus deach na creagan ro fhada suas , bha taighean-bàtaichean ann a ‘shin – bha ‘s docha sia taighean beag bàta air an togail

C Mumble ??

M Well ‘se – bha ballaichean clach (uh huh) agus bhitheadh corrugated iron oirre – you know – bhitheadh iad .. bhitheadh iad air mullach a chuir … a chuir air na ballaichean a bha seo . ‘S bha taigh-bàta m’athair – e fhèin agus Dòmhnal Iain an ath dhorus – bha an dà bhàta aca – ged nach robh Dòmhnal Iain a’dol a mach mòran . Bhitheadh esan dìreach … bhiteadh am bàta aige a’ suidhe ann a ‘shin .

C Carson a bhitheadh sin a nis ?

M Well … tha mi a’smaoineachadh .. bha Dòmhnal Iain em … atharraichte , anns a’bhaile bheag againne ,air sgath’s gu robh pìos mòr mòr dhen a’mhonadh leotha fhèin.

C Uh huh.

M Scorr – Monadh a Scorr . Agus ..em .. bha car aca , agus bha ‘s docha .. can .. tri mìle caora air a’mhonadh sin .(uhuhu) So bha obair chaoraich air a’mhonadh sin .

C Oh aye

M Agus a nisde … dè bhitheadh aig m’athair .. och ‘s docha gum bitheadh tri fichead caora aig m’athair – rudeigin mar sin .

C Seadh .

M Agus bhitheadh iadsan air a’mhonadh againne – the common grazing . So – tha mi a’smaoineachadh gu robh barrachd feum againne air an iasg anns a ‘Gheamhradh – thoirreadh ‘s ann ag iasgach airson .. airson .. biodh ‘s a’Gheamhradh a bha sinn .. ach bhitheadh Stamhradh cuideachd ach – ag iasgach airson biodh . Linn sgadain ‘s rionnach ‘s liúth

• • • • • • • • • • • • MZ000008 *************

is stuth mar sin . Em .. Có nisde a bha mi a’bruidhinn ris –cha robh iad riamh a ‘reic an iasg . Nuair a gheibhadh… Nuair a gheibhadh iad an t-iasg – nuair a chaidh m’athair a mach a dh’iasgach comhla ris a’Luchag , agus nuair a gheibhah iad an t-iasg , chumadh iad … a mhór …. a ‘chuid as motha dhaibh fhéin , dhuinn fhín , ‘s dhan … ach cha robh clann aig a Luchag e fhéin ‘sa bhean . Well – ‘s mise a ‘chlann a bh’againne (Mmmhmm) Agus shailleadh iad e agus rachadh iad timcheall , an uairsin agus bheiradh iad sgadan –no gu brith dé bh’ann , dhan na daoine ‘s a’ghleann ‘s cha ghabhadh iad airgead uair sam bith .

C Oh cha ghabhadh – cha robh iad a ‘gabhail airgead ann a’bhronag . Chan e sin an doigh a bh’aca . Bha iad an aon rud againne agus bhiodh … bhiodh iad an aon rud ann an Uibhist agus anns na Hearradh tha e coltach .Cha bhitheadh airgead a ‘dol steach dhan a’chúis idir .

M Cha robh . Agus an robh crodh agaibh ?

C Bha . Bha a’bhó againn . Aon bhó.

M Aon bhó .

C Bha bó cha mhór anns a h-uile taigh an uairsin anns a’bhaile againne (mmhmmh). Ach cha bhitheadh ann an taigh an dotair na .. aige…

M Oh cha robh aig a ‘mhinistear nas motha .. uh hu … cha robh..

C Ach bha bó ‘sa mhór … anns a h-uile taigh ..

M Agus bhitheadh … bha dá bhó againne an cómhnaidh , so bha… bhitheadh – bha dá mháirt , dá stirc agus dá laogh beag .

C Seadh seadh .

M So – bhitheadh … re-cycling .. nuair a bha iad a ‘dol air falbh , nuair a bha na st… dé …dé a ‘Gháidhlig a bha air ‘stirc’? Neo an e sin facal Gáidhlig ? Có dhiubh - teenagers (uh huh) . Agus nuair a dh’fhásadh iad aois air choireigin – ‘s docha dá bhliadhna – chan eil fhios agamsa reicear iad – reicadh m’athair iad ,agus an uairsin bhitheadh … an dá laogh beag … bhitheadh iadsan a ‘fás nas motha , agus bhitheadh …bhitheadh na máirt a’deanamh the next round !! So sin mar a bha e a’dol . So bhitheadh barrachd bainne againne na bha dhìth oirnn .

C ‘S dè bhitheadh sibh a’deanamh leis ?

M Well … ma bha ‘s docha cuideigin …. thoireadh cha robh bainne aig a’chrodh aig an aon àm , ‘s docha ma bha a’bhò agadsa … ‘s bha i tiorm an drasda , bheireadh sinne bainne dhut .

C Channadh sinne – bha iad seasg .

M Seasg ! (uh huh) Oh sin e ! Nuair a bha iad seasg (uh huh)

C Tha mi a ‘smaonachadh gur e sin a chanadh iad .

M Aye I think so (uh huh) Agus … Oh nam bitheadh bandrach – you know – ‘s docha – sean chailleach bheag , neo rudeigin – bheiradh iad am bainne dhi . Agus – bhitheadh sinn a ‘deanamh caise dheth .

C Uh huh. Is ìm.

M Agus ím

C Bhitheadh sinn a’…. bhitheadh mo mhathair an còmhnaidh a ‘deanamh gruth .

M Gruth ! ‘Se .. chan e caise ach gruth ..

C Gruth is bárr.

M Dé Bheurla a tha air gruth ?

C Crowdy.

M Crowdy . (uh huh) . A nisde – inns dhomh – an e crowdy ricotta ?

C ‘Se .. ‘se seorsa de ghruth a th’ann ..’se

M ‘Se ..

C Ach bhitheadh sin a ‘dol – gruth is bárr .

M So … bhitheadh sibhse a nisde … bha crodh … bha bó agaibh , bha marst agaibh an robh caoraich agaibh ?

C Cha robh . Ach bha caoraich aig m’uncle. Cha robh caoraich againne idir.

M Uh huh . Ach bha sibhse a ‘deanamh clóimh , nach robh ?

C Oh bha , bha m’athairsa an còmhnaidh a ‘fitheadh bhon a thàinig e mach as a’…. bha e na phrìosanach anns a’ …. anns a’ chogadh mu dheiradh .

M Uh huh

C Airson ceithir bliadhna – thàinig e dhachaidh glè ghoirid as deidh sin . Phòs iad . Phòs iad …… fair … ann a’46 . Sgurr an cogadh an a ’45 agus phòs iad ann (uh huh) a ‘46 . ‘S thàinig iad a Charlabhaidh .

M Saoil dè an aois a bh’iad ?

C Well , cha robh ach glè òg . Bha mo mhàthair – rugadh i ann an 1916 –( uh hmm) so bha i 30 .

M 30

C Hmmm – cha robh i cho òg sin .

M Oh cha robh i cho òg sin.

C Bha m’athair …. bha m’athair dà bhliadhna nas òige na i . Bha esan ann an 1918. So bhiodh esan 28 . Ach nach e bha òg anns a ‘chogadh – smaoinich na balaich òg a tha sin ..

M ‘Se balaich … well ‘se balaich a th’annta fhathast //

C Na phrìosanaich ..

M ‘Se balaich a th’annta fhathast ..

C ‘Se . So sin mar a bha sinne. Bha .. ‘s bha m’athair .. mar a bha a h-uile duine againne anns a ‘bhaile – ‘s ann ri fitheadh a bha iad.

M Sin agad a ‘rud – nisde – cha robh duine beo anns a’ghleann againne a’fitheadh.

C Cha robh ?

M Cha robh . Cha robh anns an Eilean Sgitheanach .

C Bha ann am Portnalong nach robh ?

M Cha…chan eil fhios agam ..

C .. A thàinig null as na Hearradh ?

M Oh na Hearraich ….. mumble

C Uh huh – tha mi smaoineachadh gun cuala mi gu robh duine na dhà … o chionn bliadhnaichean … dh’fhaodainn a bhith ceàrr a nis – chan eil mi buileach cinnteach

M Well – tha fios agam gu robh Hearraich a Caolas Scalpaidh ann am Portnalong .

C Mmhh hhmmm

M Thoirreadh bhiodh m’athair agus Hearrach eile anns a ‘ghleann … bhiodh iad ..Johhny Mòr … bhiodh iad a ‘dol sios . Bha car aig Johnny Mòr , is bùth bheag aige fhèin is a phiuthar – cha do phòs iad riamh .

C Seadh.

M Well – cha do phòs iad a chèile agus cha do phòs iad duine sam bith eile !

C Uh huh ..

M Em … so anns a’Gheamhradh , dh’fhalbhadh m’athair còmhla ri Johnny Bàn – Johnny Mòr – bha dà ainm air. Bha falt bàn air ‘s bha e mòr. Agus , cha tilleadh iad airson oidhche is latha . ‘S cha robh mise riamh

• • • • MZ 09***********

ann agus chan eil fhios agam fhathast gu dè bha iad a ‘deanamh. Ach tha mi a ‘smaoineachadh gu robh iad a ‘dol sios a’cheilidh air na Hearraich – na cousins aca – agus tha mi a ‘deanamh dheth gu robh iad ag òl !! Dà latha !!... bhiodh an còmhnaidh botal uisge beatha aig m’athair a ‘falbh. Agus cha robh sin cumanta ga fhaicinn .

C Cha robh – cha robh airgead ann . Cha robh an t-airgead ann airson a chuir ann a’rudan mar , mar an t-òl …nuar a bha mi a ‘fàs suas .

M Cha robh . Nisde – an robh sibhse – am biodh botal agaibhse anns an taigh ?

C Cha robh . Direach aig àm na Bliadhna Ùr . (uh huh ) Àm na Bliadhn’ Ùr . Em .. bhiodh iad an uairsin a’cumail na Bliadhn’Ùr agus ‘se rud mòr a bh’ann . Bhiodh an còmhnaidh daoine a ‘tighinn a’chuir na Bliadhn’ Ùr … bhiodh do nàbaidh a ‘tighinn a chuir a ‘Bhliadhn Ùr ort . Air latha na Bliadhn’ Ùr . (uh huh ) . Em … ‘se rud mòr a bh’ann . (uh uhuh). Bheil fhios agad … bha … bha … bha e ciallachadh tòrr dhaibh . Latha na Bliadhn’ Ùr .

M Bha .

C Cha robh guth aca air Nollaig.

M Cha robh . Oh Shìorraidh cha robh.

C …Latha na Nollaig . Bha a h-uile duine ag obair. Cha robh duine a’sgurr a dh’obair.

M Cha robh .

C ‘Se rud ùr a th’ann – na Christmas holidays .

M Well ‘se … ‘se rud mu dheidhinn an airgead a th’ann , nach e ?

C och ‘se.

M So … robh … robh rud … rud àraidh a bhiodh sibh ag ithe no rud sam bith ?

C Well – tha cuimhne agam – bhiodh – bha . Oidhche na Bliadhn’ Ùr … bhiodh mo mhàthair .. tha cuimhn agam aon thrup co-dhìubh , mar a th’eil dà thuras , bha i faighinn pìos do phickled beef .

M Cia…. aye – as a ‘bhuidsear ?

C Uh huh … bha …. bha … chan eil fhios ‘am – ann a’ Steornabhaigh (oh aye) . Is bhiodh e againn comhla ri buntata pronn . O Dhia – ‘s bha e math . Aig meadhon oidhche .

M Aig meadhon-oidhche .

C Nuair a bha a Bhliadhn’ Ùr a ‘tighinn a steach

M Oidhche Chaillean (sp?)

C Oidhche Chaillean . Mmm hmm. Tha cuimhne agamsa air sin .

M So nuairsin bhiodh … so bhiodh botal uisge-beatha – biodh iad a ‘dol timcheall .. biodh iad a….. an taighe ?

C Bhiodh …bhiodh

M Bhiodh cuid a dhaoine a’fàgail ,’s bha cuid a dhaoine a’fuireach aig an taigh ?

C Well …. a ‘chuimhne a th’agamsa – ‘se bhiodh na nàbaidhean ‘s docha – cuideigin bho shuas am baile – thigeadh iad a mach – direach leis a’bhotal ‘s ?rachadh(?not sure what she says here) iad bho thaigh gu taigh , ‘s gheibhadh tu aon nip mach as a ‘bhotal . Thug m’athair dhomh aon nip . (uh huh ) … as a’bhotal .

M Oh aye – cha bhiodh mo mhàthair ag òl idir ach bhiodh m’athair ag òl.

C Agus sin mar a bha

M Uh huh C Ach of course – nuairsin thàinig atharrachadh mòr air an àite mar a thàinig air a h-uile àite eile . Tha mise a ‘smaoineachadh – och chan eil fhios ‘am – chan urrainn dhuinn stad …. stad a chuir air rudan a tha sinn . Tha mise smaonachadh gun do thòisich a h-uile rud a dhol a thaigh na croich nuair a thàinig an television .

M A thaigh na croich –

C A thaigh na croich .

M Dè tha sin ?

C Och – taigh na croich

M A chruich ?? A thuigh na croich ????

C Taigh na croich !

M Taigh na croich

C Taigh na galla .. nach eil fhios agad (aye aye )… tits up !! Nuair a thòisich an telly – dh’atharraich tòrr rudan anns na h-Eileanan , gu h-àraid ! ‘S an diugh tha telebhision anns a h-uile rium cha mhòr , nach eil ?

M Tha … mmmhmmm … oh tha

C ‘Se call mòr a bh’ann . ‘Se call mòr a bh’ann .

M So ..tha …. chan eil daoine ….. cha robh daoine … chan eil leithid a dh’fheum aca air a bhith a’dol a-mach ‘s a bhith a’crac .

C Och chan eil ..

M ‘S a bha , ‘s a b’abhaist – faodaidh iad dìreach suidhe ann a shin agus coimhead air rudeigin.

C Tha fios agam .

M Mmhumm . Agus an uairsin tha e a’cuir miann annta airson stuth nach eil aca ..

C Uh huh . Well bha.. chan eil fhios ‘am dè mar a tha an diugh – tha urrad de dh’airgead aig daoine an diugh a Mhuirgheal a bharrachd air na lathaichean sin . Tha urrad de dh’airgead …. bithidh thusa …. ged nach eil iad ag obair …tha …tha .. gheibh thu a h-uile call air iosad an diugh . Bheil fhios agad – credit cards .. fad na tide .

M Tha fhios ‘am .

C ‘S chan eil duine , chan eil duine nach eil .. math dheth … anns na h-Eileannan .

M Chan eil . Chan eil iad bochd mar a bha sinne . Ach am bheil fhios agad , nuair a bha sinne bochd…. agus tha cuimhne agams nuair a bha …. nuair a thigeadh am pension ‘se …. bha mo …. bha mo pharantansa cho sean gu robh…. bha iad a ‘faighinn am pension . Agus thòisich m’athairsa ag obair aig sixty five . Croitearachd . Sinn nuair a thòisich e , thoirreadh bha e air a bhith air falbh. Bha iad air a bhith air falbh .

C Bha…

M Agus bha .. chuir iad a staigh mu choig bliadhna deug a’croitearachd , aig 65 nuair a bha a h-uile duine an latha diugh retiring .

C Tha sin ann . Cha robh duine a ‘retireadh an uairsin . Cha robh thu a ‘sgurr dheth d’obair gun an latha a bhàsaicheadh tu . Bha comas agadsa idir – bha thu ag obair

M Agus .. tha cuimhne agams gum biodh iad a ‘cunntais .. em a ‘cunntas an t-airgead a’phension –

C Bhiodh

M Cha robh ann ach beagan airson a ‘ghas cylinder

C ‘Se

M Beagan airson … well cha robh an electricity ann an toiseach , ach an uairsin thàinig an dealan . Bhiodh sin ann – agus – em – so bha iad a ‘deanamh airgead dhen a ‘phension , dhen a ‘chrodh , dhen a ‘chlòimh – ga reic – clòimh na caoiraich . Agus .. bhiodh e … bhiodh e a’deanamh …. bhiodh e a’marbhadh róin .(uh huh) agus a ‘toirt dhiubh am bian … deanamh … bhiodh e a’leaghadh .. dé an t-ainm a bha agad air ..?

C Cloidh ? ‘Se cloidh a chanadh sinne .

M Cloidh ?

C Cloidh . Chan e clómh a chanadh sinne . ‘Se clóidh .

***********MZ000010************ 

M Oh ‘se clóimh …. Agus biastan dubh . Bhiodh …bhiodh e marbadh biastan dubh - of course they would shoot himself today if they knew that – but that was part of our livelihood (uhh hmm) so nisde …so… airson airgead , bha sibhse … bha sibhse .. so bha shibhse deanamh … ‘se figheadh a tha thusa a’cannteil ris ?

C Breabadaireach no figheadh M Breab .. figheadh ??

C Breabadaireachd … ‘se breabadair a bha nam athair.

M Ah huh – agus ciamar a bha sin ag obair ? Co ás a bhiodh e …. am bitheadh e faighinn clóimh … ? Ciamar a bha e ag obair ?

C Bha tórr em … bha na muileann ann a ‘Steornabhaigh (uh huh) bha a ‘mhuilean eile ann a ‘Siabost .

M Seadh . Aig Derek .

C	Staigidh … Cha robh .. aig Derek an uairsin  -ach Staigidh a chanadh iad ris . Em ..agus nuairsin bhiodh e … bhiodh na muilinn a’ cuir a null air lorry , cuir a null na clòimhtinn – bheil fhios agad … eh .. bhiodh iad … chan eil fhios agam dè chanadh iad riutha ? “Issue” ? ‘se “issue” 

M Bheil an issue a ‘tighinn ?

C Uh huh . Agus em .. sin mar a bha iad ag obair , nuairsin nuair a bhiodh eh, clòimh deiseil bhiodh e … bhiodh na lorryean a ‘tighinn timcheall . Bhiodh tu a ‘cuir a ‘chlòimh taobh a muigh a ‘gheata gus an tigeadh an lorry agus thogadh iad e null chun na muileann . Bhiodh lorry , bhiodh lorry aig a h-uile muileann . Bha tòrr dhe … bha barrachd air aon mhuilinn ann a’Steornabhaigh , tha mi a ‘smaonachahd gu robh ceithir no coig dhiubh aig an àm .

M So … bheiradh tusa dhaibh clòimh dhe na caoraich air an rùsgadh ?

C Oh cha toir … gheibhadh iadsan e a àitegein – chan eil fhios agam cò as a bha a’chlòimh a’tighinn . Tha mi a’smaonachadh gu robh iad a ‘toirt a’chlòimh a steach bho .. bho Tìr Mòr .

M Oh aye. So bheiradh … bheiradh iadsan thugaibhse a’chòimh ?

C Bheiradh iad thugainn .. eh … bheiradh iad thugainn eh snamhla (?) an snamhla (?) The wool.

M The wool .

C Uh huh. Agus dh’fheumadh tu an uairsin … dh’fheumadh tu an uairsin a chuir air a’mhachine airson boban beag a dheanamh .(Uh Huh) Gheibhadh tu boban mòra . Is bha m’athair a ‘faighinn … gheibhadh tu bobann mòra mòra mòra – bheil fhios agad – ach dh’fheumadh tu a chuir dhan na feadhainn beaga . Bha iad an uairsin a ‘faighinn an clòimh – bheil fhios agad – pios … an snàmhlan air a dheanamh mar hanks mòr fhada dheth .

M Seadh.

C ‘S bhiodh m’athair an uairsin ga mhìnigeadh – bhiodh e ga chuir air a ‘mhachine air rolladh mhòr , ‘s ga …ga … bhiodh e ga … dè an t-ainm a bha siud ?? em … em dhia chaidh e às mo chuimhne “tinein””( ???) Bhiodh iad an còmhnaidh a’ fàgail piòs dhen a ‘chlòimh mu dheireadh (seadh) .. gus an …. gus an … cuireadh iad air an ath chlòimh. Bheil fhios agad ?

M Oh aye – uh huh ….

C Bhiodh iad ga fhigheadh , bhiodh iad ….. dh’fheumadh e fhigheadh le làmhan .

M Uh huh.

C Bha ‘lengh’ sin … agus can … sin … (Uh huh ) , agus bhiodh e ga fhigheadh le làmhan agus an uairsin a’bìneagadh an clòimh sin .. bheil fhios agad …bhiodh na shanks a tha seo (uh huh) bha iad fada fada fada fada agus bha iad ga ….. bhithinnsa ga chuideachadh leis a ‘bhìnneagadh … ‘s dh’fheumadh tu … bha a h-uile call cho rèimh. Bhiodh e air rolladh mhòr mhòr – nuairsin bhiodh e tron a … toiseach … nuairsin … rolladh dhan a’taobh eile dhen a ‘bheart , agus bha thu nuairsin … dhe na bobbainn beaga – bha thu gan cuir a steach dhan a ‘spàl . ‘S bha an spàl an shuttle (oh aye uh huh) ‘bhiodh e a’dol mar sin . ‘S bhiodh a’spàl a’dol a mach ‘s a dha … a’dol a steach mar sin agus bhiodh iad a ‘ dol eh .. bhiodh … bhiodh iad eh… a’figheadh a ‘chlòimh a nuairsin. Le ’n casan , le ’n chasan , breabadh nan casan.

M An e nan casan ……?

C Nan casan – ‘se sin a bha a’cumail a’bheairt a’dol.

M So nuairsin – ‘se fuaim a tha sin fhèin … nach e ?

C Mmm hmm ‘se.

M Tha CD agamsa a thug cuideigin dhomh ‘s – The sounds of Harris and Lewis (mmh hmm) . An cuala tu e ?

C Cha chuala .

M Eh … oh nach cuala ? Fuaimeanan – agus tha mise glè chìnnteach gu .. gu bheil fuaim ann a dh’fhaighnicheadh tusa nach bi as ma…. Oh feumaidh mi ..(uh huh) … bithidh e agam aig an taigh … feumaidh mi copy no rudeigin fhaighinn dhut ach an éisd thu ris .

C Nach iad a bha …nach iad a bha ‘fit ‘ – fad’ an latha

M Smaonaich ! C Fad’ an latha – casan mar siud – fad’ an latha ..

M Casan laidir !

C Sin a fáir (?) Nach ann ! Gu deimhinne dhut – bhithinn-sa … bhithinn-sa air a bhith … (?? - ) … nuair a bha mi anns a …anns a’bhún sgoil . Bhiodh iad … chaidh sealtainn dhomhsa dé mar a dheanadh tu sin nuair a bha mi …. tha mi smaonachadh nach robh mi ach ochd no naoi . (Uh huh ) ‘S dh’fheumainn a dheanamh a h-uile latha .

M Nisde … so – nuair a bha e deiseal , am biodh piós clóimh aige mar seo ?

C Bhiodh. Agus bhiodh iad … nuairsin bhiodh e … bhiodh e … bhiodh e nuairsin ..em … bhiodh e ga phasgadh . Nuair a thigeadh e bhon a’ ….bhon a’ … bhon a ‘rolladh mhór a bha seo (uh huh ) . Fon a ‘drum mhór a bha seo nuair a bhiodh e deiseil . Bha e nuairsin ga phasgadh . Díreach ga phasgadh … bhiodh e cho …. tha mi creidsinn .. mar sin… (aye) direach …mumble … mar sin …. (uh huh) agus ga cheangail an uairsin le sreang .

M ‘S dathan … robh dathan .

C Well , dh’fheumadh iad … bhiodh iad a ‘ faighinn pátran fon a’ …. fon a’ mhuilinn .

M Aye.

C ‘S dh’fheumadh iad leantainn am pátran sin . Mar as trice ‘se herring bone …. four by two no rudeigin a bh’ann – cha eil mise .. cha robh mise …Chan eil …cha chùimhnich mise ainmean mar sin dhòmhsa . Ach an drasda ‘s a rithist gheibhadh tu , gheibhadh iad pàtran sònraichte .

M Aye

C Ach aig an àm sin , ‘se ..’s ann bhon … bha bha clòimh ga chuir air falbh airson seacaidean fir , agus sgiortaichean – tha fhios agad – rudan dorcha ……… *************************************** MZ000011

C Bheil fhios agad … An diugh an nisde , tha … well ..chleachd iad a bhith a’cuir barrachd dathan ann . (uhuh) Bha iad a’dol dhan na fashion houses ann am Milan – agus àitechan mar sin .. (mmh hmmm ) – bheil fhios agad – is thòisich a’chlòimh … Ach tha cuimhne agamsa cuideachd , thàinig boireannach Perrins. Cailleach Perrins a bhiodh aca oirre . Bha i fhein agus Perrins an duine aice – duine beartach ….. thàinig iad a dh’fhuireach ann an Gearraidh na h-Aibhne Lodge agus thòisich iadsan air Seamore Tweeds – ‘s bha iad fair cho beautiful – lurex – bha lurex tromhpa – bheil fhios agad – rudan … bha iad cho fine – bheil fhios agad … clòimh – very very very fine tweed – ach bha – bhiodh lurex troimhe . Seamore .. Seamore Tweeds .

M ‘S an e …. dè th’ann a lurex ? An e rud sparkly ??

C Mmm hmmm

M Smaoinich !

C Bha . Bha – beautiful . Ach chan eil fhios agamsa nis …’s docha gu robh iadsan ga chuir an null gu na …gu na … gu na fashion houses an àiteigin … mar a … mar a… cha do mhair iad robh fhada saoilidh mi . Feumaidh mi coimhead air an eadar-liòn a dh’fhaicinn a bheil eachdraidh Seamo Tweeds ann. Eachdraidh …. Tha iadsan … Perrins … bheil fhios agad air Lee and Perrins sauce ?

M Tha .

C Se esan Perrins .

M Oh se sin na Perrins ?

C ‘Se sin na Perrins a bh’ann.

M Oh … ma tha …

C Ach bhàsaich esan agus bha ise ….. ach tha e coltach gu robh i uabhasach math dhan a ‘luchd obraich aice .

M Uh huh

C Mhh hmm . Tha e coltach gu robh .

M Gearraidh na h-Aibnne .

C Bha iad a ‘fuireach shuas ann an sin . Ach bha mise chò aig an àm – cha bhiodh sinne – cha robh a’chiall agamsa cuir na ceistean a bu chòir dhomh a bhith gan cuir. Bheil fhios agad ?

M Duine againn

C Nuair a tha thu òg mar sin chan eil e tighinn a steach ort faighneachd ceistean mar sin .

M Chan eil – agus bheil fhios agad … an drasda a nisdea – b’fhearr leumsa gu robh na bodaich ‘s na caillich beò … mumble … tha leithid againn …. tha sinn air leithid a chàll .

C Uh huh … sin mar a tha …. mumble … M Och well ‘s ann. Sin a ‘rud. Och well bha siud glè mhath .

C Fhuair sinn rud beag .

THE END !