Muriel Fisher talks to Christine Primrose

2

Christine:

Bheil	thu	ag	iarraidh	cupan	cofi ?
BE.PRES.QP	2.SG.PN	PREP	‘asking’	‘cup’	‘coffee’

Muriel:

Och	well	chan	eil	fuirichidh	mi	gu	faigh	[Sigh]
	‘well’	Neg	Be.PRES	‘wait’	1.SG.PN	PREP	‘get’

sinn	a	Phortrigh.
‘those’		‘Portree’

Christine:

Bheil	thu	cinnteach ?
BE.PRES.QP	2.SG.PN	‘certain’

‘Are you certain?’

Muriel:

Aye.	Ach	bhitheadh	e	math .	Chan	eil
‘yes’	‘but’	Be.RELFUT	3.SG.MASC.PN	‘good’	NEG	Be.PRES

‘Yes, but it will be good…’

cofi	agad	co-dhiùbh	a’bheil ?
‘coffee’	PREP.2SG	‘anyway’	QP’BE.QP

Christine:

Tha	cofi	agam .
BE.PRES	‘coffee’	PREP.1SG

‘I have coffee.’

3

Muriel:

Oh	siud –	chan	eil	mi	keen	air	siud .
‘Oh’	DEM	NEG	Be.PRES	1SG.PN	‘keen’	‘on’	DEM

‘Oh that- I’m not keen on that.’

Christine:

Cuiridh	mi	air	an	coire ?
‘toward’	1.SG.PN	‘on’		‘kettle’

?’Hand me the kettle’

Muriel:

Cuiridh	– thalla’s	cuir	air	an	coire .
‘toward’	‘well’	‘put’	‘on’		‘kettle’

?’Here- put the kettle on’

Muriel:

Aye –	cuir	boinneag	uisge	ann .
‘yes’-	‘toward’	‘water droplet’	‘water’	‘exists’

‘Yes, there’s a wee bit of water.’

So	tha	side	math	ann	an diugh -
‘so’	3SG.PRES.BE	‘weather’	‘good’	‘exists’	‘today’

‘So, there’s good weather today.’

chan	eil	e	fliuch –for once !
NEG	BE.PRES	3SG.PN	‘wet’

‘-it’s not wet for once.’

Christine:

Cha	robh	Samhradh	againn.
NEG	Be.PAST	‘summer’	PREP.1PL

‘It wasn’t summer by us

Muriel:

Cha	robh.
NEG	Be.PAST

‘It was not.’

Christine:

Bha	Samhradh	againn	ann	seo –
be.past	‘summer’	PREP.1PL	this -

tha	mi	creidsinn	aig	deiradh	April –
Be.PRES	1SG.PN	‘beleive’	PREP?	April

a’Ghiblean –	deiradh	April .
		‘April’

side	air	leth	teth	againn .
be.past	'weather'	'on'	'half'	'hot'	PREP.1PL

Anns	na	h-Eileannan .
CMP	'island'

Bha	mise	ann	a’Leodhas	aig	an	àm.
Be.PAST	1SG.PN.EMPH		Agus bha dìreach – cha b’urrainn dhut a chreidsinn cho blath ‘s a bha e . Bha a h-uile duine a ‘bruidhinn air – ach bhon uarsinn – cha d’fhuair sinn – ach siud ‘s an seo – cha d’fhuairs sin Samhradh ann . 4 M Well … feumaidh … an latha a thàining mise nuas , mi fhìnn ‘s Marie a Glaschsu, thòisich an t-uisge – bha side breagha ann an Glaschu . Thòisich an t-uisge dìreach mus d’ràinig sinn Malaig. Agus a h-uile duine a ‘cannteil “Oh – you should have been here last week – the weather was beautiful “ C Bithidh sin a ‘tachairt ! Tha corra latha math ann .. ceart gu leor.. M Och well tha … C An t-uabhas uisge .. am faca sibh an t-uisge a bh’aca shios a Sasuinn ? Cha leig sinn a las ar beul fhosgladh … M Tha fios ‘am . Tha fios ‘am . Nisde – an cuala thusa an diugh air a ‘wireless gu robh … em …. tuiltean mòr mighty aca ann an Asia mar a chanas iad C Cha chuala . M Chan eil fhios a’msa am b’fhathaist dhuinn a bhith a’cluintinn mu dheidinn sin , no … bheil cuimhne agad fhein - mìltean – milleanan de dhaoine le uisge – an àite fon uisge ? C Oh cha chuala mi sin. M Ann an India agus ann am Bangladesh agus ann an China . Bha mise ag èisdachd ris a ‘wireless feadh na h-oidhche nuair a …. you know – step out of news – air ais a chadal – bithidh mi cluintinn rudan mar seo. Cha chuala sibh càl dheth ? Bheil cuimhne agad cluintinn mu dheidhinn roimhe ? C Well – ‘se an fhirinn innse dhut – tha mi cho cleachte bhith cluintinn rud – bheil fhios agad – rudah mar sin air feadh an t-saoghail ann an diofar àiteachan , agus dh’fhaodadh gum bi … aonan – landslide uabhasach ann an àiteigin ann an India . M Oh bha . Bha earthquake aca . Crith-thalmhain . C Bha crith-thalmhain aca – robh ? M Bha – cha chluinn thu dad a nisde – ciamar a tha na bailtean ? C Bheil thu gabhail siucar ? M Tha , ma ‘se do thoil e . Cha chluinn thu … ciamar a tha na daoine sin ? Bheil thu smaoineachadh gu bheil taighean aca nisde ? Chan eil . C Chan eil . Chan eil – na truaghainn . Sin? M Aye. ‘Se tri a bha siud . C Tha iad beag ! Chan eil annda ach spainnean beaga biodach ! Seo a nisde dhut ! M Tapadh leat ! C Tha mi dochas gum bi sin ceart gu leòr. M Och bithidh . It’s good enough for who it’s for ! Bheil fhios agad dè chòrdadh riumsa an dràsda – a bhith air an aiseag . C Còrdadh ? M Nach bitheadh e math ? Ag ithe bracaist . C Tha fios a’m. M Le marag dhubh , sausages , beans agus toast agus cupa teatha . Agus an uairsin suas gu mullach a ‘bhàta , agus anns a ‘ghaoth agus anns a’ghrian – it would be ideal . C Chòrdadh sin riutsa ! M Bhithinn air m’fhìor dhoigh ! C Ged tha – chan eil thusa cleachdte ri bhi faicinn a ‘mhuir – far a bheil thu fuireach. Tha sinne cho cleachdte ris – a bhith ga fhaicinn a h-uile latha . M Tha C Tha mi ‘creidsinn nuair nach bi thu a’faicinn rud gum bi thu ga ionndrainn , nuairsin , nuair a gheibh thu e tha thu airson a bhith aige fad na tide . M Well tha ! C Well – cho tric ‘s a s’urrainn dhut ! M Tha e caran … ironic gum bi mi a h-uile latha a’teagasg ‘sgum bi mi a’coimhead a mach an uinneag air a’mhuir , agus a ‘faicinn na yachts bheag a ‘dol sios is suas .. C Bithidh M ‘S bithidh mi a ‘smaoineachadh ..well tha mi …tha mi cho faisg seo , ach gu dearbh , really , bhithinn ag iarraidh a bhith air a ‘mhuir . C Bhitheadh M Ach co-dhiubh … C Bitheadh tu dol ….. bitheadh sibhse dol ann am bàta nuair a bha thu beag? Robh bàta aig .. agaibh aig an taigh ? Bàta beag na …. ? M Well … bha bàta aig m’athair . Bha . Longa bheag . Geòla bheag . Agus .. em .. bhitheadh e a’dol a mach a dh’iasgach an còmhnaidh – well fad .. fad an t-samhraidh . Sin agad a ‘rud a bhitheadh sinn ag ithe ‘s a’Gheamhradh. Sgadan ‘s liùth shaillte – ‘s MZ000007 ************** rionnach shaillte , ach … em … tha .. ‘se nighean a bh’annamsa – still ! C Seadh. M Cha do dh’atharraich sin fhathast ! Agus cha bhitheadh iad ag iarraidh mo thoirt a mach , a mach as a’bhàta . (uh huh) M’athair ‘s a’Luchag – sin an duine a bhitheadh e ag iasgach – fishing mate . Dè mu do dheidhinn fhèin ? C Cha robh … cha robh … cha robh ùidh sam bith agam ann am bàtaichean . Agus cha robh … bha M Robh bàta aig d’athair ? C Ach bha share aige . Bha dìreach ochdnar aca , bha share aca ann am bàta iasgaich. bhitheadh iad a ‘dol a mach an dràsda ‘s a rithist – ag iasgach . Ach cha bhitheadh ro thric . Ach cha robh bàta againn idir – cha robh . Cha robh bàta againn – ‘Se glè bheag do dhaoine , nuair a smaoineachas tu air . Nisde – nuair a tha mi a’smaoineachadh air ais air – tha e cuir iogngadh orm nach robh barrachd dhaoine a’ sàs ann an iasgach . M Nisde – an robh cladach agaibhse ? C Cha robh faisg oirnn . Well bha , bha an Dùnan ann . An Dùnan far a bheil iad fhathast ga chleachdadh airson a bhith a’toirt … bithidh na bàtaichean iasgaich a’tighinn a ‘steach - bheil fhios agad – ach chan urrainn dhut –‘se seòrsa de – tha seòrsa de dùnan a th’ann – chan eil tràigh ann. (oh) Agus tha an traigh – ann an Dalmòr – an traighe as fhaisge oirnn , ann a’Dalmòr . M Ma tha – tha sin suas piòs bhuaibh . C Tha . Tha sin suas piòs bhuainn …. bhitheadh sinn a’dol ann an dràsda nam bitheadh an side math . Bhitheadh sinn a’dol ann airson an latha . M Uh huh . ‘S am bhitheadh sibh a’coiseachd suas ? C Oh bhitheadh . Ach glè thric , em , cha bhitheadh sinn a’coiseachd idir . Bhitheadh – bhitheadh Uncle m’athair – bha van mhòr aige – Bedford van . M Oh aye. C ‘S bha e a’toirt crowd againn sios …. mumble…… M ‘S robh a’ghainmeach geal ? C Tha – oh a’gheanmhach – tha a ‘gheanmhach anns na h-eileannan a muigh co-dhiùbh, cho breagha . M Oh tha i dìreach àlainn . C Ach nuair a bha mi a’dol – ‘o chionn ghoirid bha mi dol a null a dh’Uibhist ,’s chaidh mi null taobh – nach eil fhios agad air am bàta-aiseag a gheibh thu bhon t-Òb dhon …. Beàrnaraidh . M Oh aye aye – ged nach robh mi riamh oirre . C Well tha i uair a thide – tha thu dol air a’bhus sios , a Steòrnabhadh sios dhan an t-Òb . Agus nuair a dh’fhagas tu an Tairbeart , tha pìos mòr agad ri dhol mus fhaigh thu dhan t-Òb (mmhmm) , ach abair thusa seallaidhean de thràighean breagha – oh chan fhaca mise riamh cal cho breagha siud ! Tha iad feàr – rudeigin a chitheadh tu air a’Charibbeann , ‘eil fhios agad mar a chitheadh tu air a ‘Charibeann … chan e sin abhhainn – cha robh duine oirre  ! Honestly ! Mìltean de de .. dh’astar ann a shin de ghainmheach – ‘s bha e cho geal ‘s cho breagha ‘s bha a ‘mhuir cho gorm …mumble .. M Nisde – bheil a’mhuir - robh a ‘mhuir uaine ? Robh i uaine ? C Bha i uiane – gorm air choireigin .. M Bha uaine innte ann a ‘shin (ann sin) C Tha M Bha i dìreach àlainn . ‘Se bhitheadh snog air froca dhomhsa … C Dè ? M Nach e bhitheadh snog airson froca dhomh ? C Oh nach e sin ! M Aye ! An dath sin … ‘s toigh leum… C ‘Se … M Ach .. em … tha an t-uisge cho fuar . C Tha . Th’an t-uisge fuar . Ach – gheibh thu seachad air a sin . M Do you think ? C Yes ! M So … em … Well , bha an taigh againne – ged nach fhaiceadh tu a’mhuir bhuaithe, bha e ri taobh a’chladaich – coig mionaidean – suas a’chnoc – timcheall agus bha a’mhuir dìreach ann a ‘shin – dìreach coig mioneadan . C Seadh M ‘S bha … gainmheach – bha tràigh dìreach aig .. aig … well beul a ‘loch – abhainn a ‘tighinn a staigh agus an tràigh ann sin .Agus an uairsinn bha na creagan a’fàs – you know – bha iad a ‘fàs nas àirde ann a ‘shin, ‘s nas àirde – nas àite a mach gu Dunvegan Head – agus timcheall gu Neist Point – dhan an Eist – agus em … mus deach .. mus deach na creagan ro fhada suas , bha taighean-bàtaichean ann a ‘shin – bha ‘s docha sia taighean beag bàta air an togail C Mumble ?? M Well ‘se – bha ballaichean clach (uh huh) agus bhitheadh corrugated iron oirre – you know – bhitheadh iad .. bhitheadh iad air mullach a chuir … a chuir air na ballaichean a bha seo . ‘S bha taigh-bàta m’athair – e fhèin agus Dòmhnal Iain an ath dhorus – bha an dà bhàta aca – ged nach robh Dòmhnal Iain a’dol a mach mòran . Bhitheadh esan dìreach … bhiteadh am bàta aige a’ suidhe ann a ‘shin . C Carson a bhitheadh sin a nis ? M Well … tha mi a’smaoineachadh .. bha Dòmhnal Iain em … atharraichte , anns a’bhaile bheag againne ,air sgath’s gu robh pìos mòr mòr dhen a’mhonadh leotha fhèin. C Uh huh. M Scorr – Monadh a Scorr . Agus ..em .. bha car aca , agus bha ‘s docha .. can .. tri mìle caora air a’mhonadh sin .(uhuhu) So bha obair chaoraich air a’mhonadh sin . C Oh aye M Agus a nisde … dè bhitheadh aig m’athair .. och ‘s docha gum bitheadh tri fichead caora aig m’athair – rudeigin mar sin . C Seadh . M Agus bhitheadh iadsan air a’mhonadh againne – the common grazing . So – tha mi a’smaoineachadh gu robh barrachd feum againne air an iasg anns a ‘Gheamhradh – thoirreadh ‘s ann ag iasgach airson .. airson .. biodh ‘s a’Gheamhradh a bha sinn .. ach bhitheadh Stamhradh cuideachd ach – ag iasgach airson biodh . Linn sgadain ‘s rionnach ‘s liúth MZ000008 ************* is stuth mar sin . Em .. Có nisde a bha mi a’bruidhinn ris –cha robh iad riamh a ‘reic an iasg . Nuair a gheibhadh… Nuair a gheibhadh iad an t-iasg – nuair a chaidh m’athair a mach a dh’iasgach comhla ris a’Luchag , agus nuair a gheibhah iad an t-iasg , chumadh iad … a mhór …. a ‘chuid as motha dhaibh fhéin , dhuinn fhín , ‘s dhan … ach cha robh clann aig a Luchag e fhéin ‘sa bhean . Well – ‘s mise a ‘chlann a bh’againne (Mmmhmm) Agus shailleadh iad e agus rachadh iad timcheall , an uairsin agus bheiradh iad sgadan –no gu brith dé bh’ann , dhan na daoine ‘s a’ghleann ‘s cha ghabhadh iad airgead uair sam bith . C Oh cha ghabhadh – cha robh iad a ‘gabhail airgead ann a’bhronag . Chan e sin an doigh a bh’aca . Bha iad an aon rud againne agus bhiodh … bhiodh iad an aon rud ann an Uibhist agus anns na Hearradh tha e coltach .Cha bhitheadh airgead a ‘dol steach dhan a’chúis idir . M Cha robh . Agus an robh crodh agaibh ? C Bha . Bha a’bhó againn . Aon bhó. M Aon bhó . C Bha bó cha mhór anns a h-uile taigh an uairsin anns a’bhaile againne (mmhmmh). Ach cha bhitheadh ann an taigh an dotair na .. aige… M Oh cha robh aig a ‘mhinistear nas motha .. uh hu … cha robh.. C Ach bha bó ‘sa mhór … anns a h-uile taigh .. M Agus bhitheadh … bha dá bhó againne an cómhnaidh , so bha… bhitheadh – bha dá mháirt , dá stirc agus dá laogh beag . C Seadh seadh . M So – bhitheadh … re-cycling .. nuair a bha iad a ‘dol air falbh , nuair a bha na st… dé …dé a ‘Gháidhlig a bha air ‘stirc’? Neo an e sin facal Gáidhlig ? Có dhiubh - teenagers (uh huh) . Agus nuair a dh’fhásadh iad aois air choireigin – ‘s docha dá bhliadhna – chan eil fhios agamsa reicear iad – reicadh m’athair iad ,agus an uairsin bhitheadh … an dá laogh beag … bhitheadh iadsan a ‘fás nas motha , agus bhitheadh …bhitheadh na máirt a’deanamh the next round !! So sin mar a bha e a’dol . So bhitheadh barrachd bainne againne na bha dhìth oirnn . C ‘S dè bhitheadh sibh a’deanamh leis ? M Well … ma bha ‘s docha cuideigin …. thoireadh cha robh bainne aig a’chrodh aig an aon àm , ‘s docha ma bha a’bhò agadsa … ‘s bha i tiorm an drasda , bheireadh sinne bainne dhut . C Channadh sinne – bha iad seasg . M Seasg ! (uh huh) Oh sin e ! Nuair a bha iad seasg (uh huh) C Tha mi a ‘smaonachadh gur e sin a chanadh iad . M Aye I think so (uh huh) Agus … Oh nam bitheadh bandrach – you know – ‘s docha – sean chailleach bheag , neo rudeigin – bheiradh iad am bainne dhi . Agus – bhitheadh sinn a ‘deanamh caise dheth . C Uh huh. Is ìm. M Agus ím C Bhitheadh sinn a’…. bhitheadh mo mhathair an còmhnaidh a ‘deanamh gruth . M Gruth ! ‘Se .. chan e caise ach gruth .. C Gruth is bárr. M Dé Bheurla a tha air gruth ? C Crowdy. M Crowdy . (uh huh) . A nisde – inns dhomh – an e crowdy ricotta ? C ‘Se .. ‘se seorsa de ghruth a th’ann ..’se M ‘Se .. C Ach bhitheadh sin a ‘dol – gruth is bárr . M So … bhitheadh sibhse a nisde … bha crodh … bha bó agaibh , bha marst agaibh an robh caoraich agaibh ? C Cha robh . Ach bha caoraich aig m’uncle. Cha robh caoraich againne idir. M Uh huh . Ach bha sibhse a ‘deanamh clóimh , nach robh ? C Oh bha , bha m’athairsa an còmhnaidh a ‘fitheadh bhon a thàinig e mach as a’…. bha e na phrìosanach anns a’ …. anns a’ chogadh mu dheiradh . M Uh huh C Airson ceithir bliadhna – thàinig e dhachaidh glè ghoirid as deidh sin . Phòs iad . Phòs iad …… fair … ann a’46 . Sgurr an cogadh an a ’45 agus phòs iad ann (uh huh) a ‘46 . ‘S thàinig iad a Charlabhaidh . M Saoil dè an aois a bh’iad ? C Well , cha robh ach glè òg . Bha mo mhàthair – rugadh i ann an 1916 –( uh hmm) so bha i 30 . M 30 C Hmmm – cha robh i cho òg sin . M Oh cha robh i cho òg sin. C Bha m’athair …. bha m’athair dà bhliadhna nas òige na i . Bha esan ann an 1918. So bhiodh esan 28 . Ach nach e bha òg anns a ‘chogadh – smaoinich na balaich òg a tha sin .. M ‘Se balaich … well ‘se balaich a th’annta fhathast // C Na phrìosanaich .. M ‘Se balaich a th’annta fhathast .. C ‘Se . So sin mar a bha sinne. Bha .. ‘s bha m’athair .. mar a bha a h-uile duine againne anns a ‘bhaile – ‘s ann ri fitheadh a bha iad. M Sin agad a ‘rud – nisde – cha robh duine beo anns a’ghleann againne a’fitheadh. C Cha robh ? M Cha robh . Cha robh anns an Eilean Sgitheanach . C Bha ann am Portnalong nach robh ? M Cha…chan eil fhios agam .. C .. A thàinig null as na Hearradh ? M Oh na Hearraich ….. mumble C Uh huh – tha mi smaoineachadh gun cuala mi gu robh duine na dhà … o chionn bliadhnaichean … dh’fhaodainn a bhith ceàrr a nis – chan eil mi buileach cinnteach M Well – tha fios agam gu robh Hearraich a Caolas Scalpaidh ann am Portnalong . C Mmhh hhmmm M Thoirreadh bhiodh m’athair agus Hearrach eile anns a ‘ghleann … bhiodh iad ..Johhny Mòr … bhiodh iad a ‘dol sios . Bha car aig Johnny Mòr , is bùth bheag aige fhèin is a phiuthar – cha do phòs iad riamh . C Seadh. M Well – cha do phòs iad a chèile agus cha do phòs iad duine sam bith eile ! C Uh huh .. M Em … so anns a’Gheamhradh , dh’fhalbhadh m’athair còmhla ri Johnny Bàn – Johnny Mòr – bha dà ainm air. Bha falt bàn air ‘s bha e mòr. Agus , cha tilleadh iad airson oidhche is latha . ‘S cha robh mise riamh MZ 09*********** ann agus chan eil fhios agam fhathast gu dè bha iad a ‘deanamh. Ach tha mi a ‘smaoineachadh gu robh iad a ‘dol sios a’cheilidh air na Hearraich – na cousins aca – agus tha mi a ‘deanamh dheth gu robh iad ag òl !! Dà latha !!... bhiodh an còmhnaidh botal uisge beatha aig m’athair a ‘falbh. Agus cha robh sin cumanta ga fhaicinn . C Cha robh – cha robh airgead ann . Cha robh an t-airgead ann airson a chuir ann a’rudan mar , mar an t-òl …nuar a bha mi a ‘fàs suas . M Cha robh . Nisde – an robh sibhse – am biodh botal agaibhse anns an taigh ? C Cha robh . Direach aig àm na Bliadhna Ùr . (uh huh ) Àm na Bliadhn’ Ùr . Em .. bhiodh iad an uairsin a’cumail na Bliadhn’Ùr agus ‘se rud mòr a bh’ann . Bhiodh an còmhnaidh daoine a ‘tighinn a’chuir na Bliadhn’ Ùr … bhiodh do nàbaidh a ‘tighinn a chuir a ‘Bhliadhn Ùr ort . Air latha na Bliadhn’ Ùr . (uh huh ) . Em … ‘se rud mòr a bh’ann . (uh uhuh). Bheil fhios agad … bha … bha … bha e ciallachadh tòrr dhaibh . Latha na Bliadhn’ Ùr . M Bha . C Cha robh guth aca air Nollaig. M Cha robh . Oh Shìorraidh cha robh. C …Latha na Nollaig . Bha a h-uile duine ag obair. Cha robh duine a’sgurr a dh’obair. M Cha robh . C ‘Se rud ùr a th’ann – na Christmas holidays . M Well ‘se … ‘se rud mu dheidhinn an airgead a th’ann , nach e ? C och ‘se. M So … robh … robh rud … rud àraidh a bhiodh sibh ag ithe no rud sam bith ? C Well – tha cuimhne agam – bhiodh – bha . Oidhche na Bliadhn’ Ùr … bhiodh mo mhàthair .. tha cuimhn agam aon thrup co-dhìubh , mar a th’eil dà thuras , bha i faighinn pìos do phickled beef . M Cia…. aye – as a ‘bhuidsear ? C Uh huh … bha …. bha … chan eil fhios ‘am – ann a’ Steornabhaigh (oh aye) . Is bhiodh e againn comhla ri buntata pronn . O Dhia – ‘s bha e math . Aig meadhon oidhche . M Aig meadhon-oidhche . C Nuair a bha a Bhliadhn’ Ùr a ‘tighinn a steach M Oidhche Chaillean (sp?) C Oidhche Chaillean . Mmm hmm. Tha cuimhne agamsa air sin . M So nuairsin bhiodh … so bhiodh botal uisge-beatha – biodh iad a ‘dol timcheall .. biodh iad a….. an taighe ? C Bhiodh …bhiodh M Bhiodh cuid a dhaoine a’fàgail ,’s bha cuid a dhaoine a’fuireach aig an taigh ? C Well …. a ‘chuimhne a th’agamsa – ‘se bhiodh na nàbaidhean ‘s docha – cuideigin bho shuas am baile – thigeadh iad a mach – direach leis a’bhotal ‘s ?rachadh(?not sure what she says here) iad bho thaigh gu taigh , ‘s gheibhadh tu aon nip mach as a ‘bhotal . Thug m’athair dhomh aon nip . (uh huh ) … as a’bhotal . M Oh aye – cha bhiodh mo mhàthair ag òl idir ach bhiodh m’athair ag òl. C Agus sin mar a bha M Uh huh C Ach of course – nuairsin thàinig atharrachadh mòr air an àite mar a thàinig air a h-uile àite eile . Tha mise a ‘smaoineachadh – och chan eil fhios ‘am – chan urrainn dhuinn stad …. stad a chuir air rudan a tha sinn . Tha mise smaonachadh gun do thòisich a h-uile rud a dhol a thaigh na croich nuair a thàinig an television . M A thaigh na croich – C A thaigh na croich . M Dè tha sin ? C Och – taigh na croich M A chruich ?? A thuigh na croich ???? C Taigh na croich ! M Taigh na croich C Taigh na galla .. nach eil fhios agad (aye aye )… tits up !! Nuair a thòisich an telly – dh’atharraich tòrr rudan anns na h-Eileanan , gu h-àraid ! ‘S an diugh tha telebhision anns a h-uile rium cha mhòr , nach eil ? M Tha … mmmhmmm … oh tha C ‘Se call mòr a bh’ann . ‘Se call mòr a bh’ann . M So ..tha …. chan eil daoine ….. cha robh daoine … chan eil leithid a dh’fheum aca air a bhith a’dol a-mach ‘s a bhith a’crac . C Och chan eil .. M ‘S a bha , ‘s a b’abhaist – faodaidh iad dìreach suidhe ann a shin agus coimhead air rudeigin. C Tha fios agam . M Mmhumm . Agus an uairsin tha e a’cuir miann annta airson stuth nach eil aca .. C Uh huh . Well bha.. chan eil fhios ‘am dè mar a tha an diugh – tha urrad de dh’airgead aig daoine an diugh a Mhuirgheal a bharrachd air na lathaichean sin . Tha urrad de dh’airgead …. bithidh thusa …. ged nach eil iad ag obair …tha …tha .. gheibh thu a h-uile call air iosad an diugh . Bheil fhios agad – credit cards .. fad na tide . M Tha fhios ‘am . C ‘S chan eil duine , chan eil duine nach eil .. math dheth … anns na h-Eileannan . M Chan eil . Chan eil iad bochd mar a bha sinne . Ach am bheil fhios agad , nuair a bha sinne bochd…. agus tha cuimhne agams nuair a bha …. nuair a thigeadh am pension ‘se …. bha mo …. bha mo pharantansa cho sean gu robh…. bha iad a ‘faighinn am pension . Agus thòisich m’athairsa ag obair aig sixty five . Croitearachd . Sinn nuair a thòisich e , thoirreadh bha e air a bhith air falbh. Bha iad air a bhith air falbh . C Bha… M Agus bha .. chuir iad a staigh mu choig bliadhna deug a’croitearachd , aig 65 nuair a bha a h-uile duine an latha diugh retiring . C Tha sin ann . Cha robh duine a ‘retireadh an uairsin . Cha robh thu a ‘sgurr dheth d’obair gun an latha a bhàsaicheadh tu . Bha comas agadsa idir – bha thu ag obair M Agus .. tha cuimhne agams gum biodh iad a ‘cunntais .. em a ‘cunntas an t-airgead a’phension – C Bhiodh M Cha robh ann ach beagan airson a ‘ghas cylinder C ‘Se M Beagan airson … well cha robh an electricity ann an toiseach , ach an uairsin thàinig an dealan . Bhiodh sin ann – agus – em – so bha iad a ‘deanamh airgead dhen a ‘phension , dhen a ‘chrodh , dhen a ‘chlòimh – ga reic – clòimh na caoiraich . Agus .. bhiodh e … bhiodh e a’deanamh …. bhiodh e a’marbhadh róin .(uh huh) agus a ‘toirt dhiubh am bian … deanamh … bhiodh e a’leaghadh .. dé an t-ainm a bha agad air ..? C Cloidh ? ‘Se cloidh a chanadh sinne . M Cloidh ? C Cloidh . Chan e clómh a chanadh sinne . ‘Se clóidh . ***********MZ000010************ M Oh ‘se clóimh …. Agus biastan dubh . Bhiodh …bhiodh e marbadh biastan dubh - of course they would shoot himself today if they knew that – but that was part of our livelihood (uhh hmm) so nisde …so… airson airgead , bha sibhse … bha sibhse .. so bha shibhse deanamh … ‘se figheadh a tha thusa a’cannteil ris ? C Breabadaireach no figheadh M Breab .. figheadh ?? C Breabadaireachd … ‘se breabadair a bha nam athair. M Ah huh – agus ciamar a bha sin ag obair ? Co ás a bhiodh e …. am bitheadh e faighinn clóimh … ? Ciamar a bha e ag obair ? C Bha tórr em … bha na muileann ann a ‘Steornabhaigh (uh huh) bha a ‘mhuilean eile ann a ‘Siabost . M Seadh . Aig Derek . C Staigidh … Cha robh .. aig Derek an uairsin -ach Staigidh a chanadh iad ris . Em ..agus nuairsin bhiodh e … bhiodh na muilinn a’ cuir a null air lorry , cuir a null na clòimhtinn – bheil fhios agad … eh .. bhiodh iad … chan eil fhios agam dè chanadh iad riutha ? “Issue” ? ‘se “issue” M Bheil an issue a ‘tighinn ? C Uh huh . Agus em .. sin mar a bha iad ag obair , nuairsin nuair a bhiodh eh, clòimh deiseil bhiodh e … bhiodh na lorryean a ‘tighinn timcheall . Bhiodh tu a ‘cuir a ‘chlòimh taobh a muigh a ‘gheata gus an tigeadh an lorry agus thogadh iad e null chun na muileann . Bhiodh lorry , bhiodh lorry aig a h-uile muileann . Bha tòrr dhe … bha barrachd air aon mhuilinn ann a’Steornabhaigh , tha mi a ‘smaonachahd gu robh ceithir no coig dhiubh aig an àm . M So … bheiradh tusa dhaibh clòimh dhe na caoraich air an rùsgadh ? C Oh cha toir … gheibhadh iadsan e a àitegein – chan eil fhios agam cò as a bha a’chlòimh a’tighinn . Tha mi a’smaonachadh gu robh iad a ‘toirt a’chlòimh a steach bho .. bho Tìr Mòr . M Oh aye. So bheiradh … bheiradh iadsan thugaibhse a’chòimh ? C Bheiradh iad thugainn .. eh … bheiradh iad thugainn eh snamhla (?) an snamhla (?) The wool. M The wool . C Uh huh. Agus dh’fheumadh tu an uairsin … dh’fheumadh tu an uairsin a chuir air a’mhachine airson boban beag a dheanamh .(Uh Huh) Gheibhadh tu boban mòra . Is bha m’athair a ‘faighinn … gheibhadh tu bobann mòra mòra mòra – bheil fhios agad – ach dh’fheumadh tu a chuir dhan na feadhainn beaga . Bha iad an uairsin a ‘faighinn an clòimh – bheil fhios agad – pios … an snàmhlan air a dheanamh mar hanks mòr fhada dheth . M Seadh. C ‘S bhiodh m’athair an uairsin ga mhìnigeadh – bhiodh e ga chuir air a ‘mhachine air rolladh mhòr , ‘s ga …ga … bhiodh e ga … dè an t-ainm a bha siud ?? em … em dhia chaidh e às mo chuimhne “tinein””( ???) Bhiodh iad an còmhnaidh a’ fàgail piòs dhen a ‘chlòimh mu dheireadh (seadh) .. gus an …. gus an … cuireadh iad air an ath chlòimh. Bheil fhios agad ? M Oh aye – uh huh …. C Bhiodh iad ga fhigheadh , bhiodh iad ….. dh’fheumadh e fhigheadh le làmhan . M Uh huh. C Bha ‘lengh’ sin … agus can … sin … (Uh huh ) , agus bhiodh e ga fhigheadh le làmhan agus an uairsin a’bìneagadh an clòimh sin .. bheil fhios agad …bhiodh na shanks a tha seo (uh huh) bha iad fada fada fada fada agus bha iad ga ….. bhithinnsa ga chuideachadh leis a ‘bhìnneagadh … ‘s dh’fheumadh tu … bha a h-uile call cho rèimh. Bhiodh e air rolladh mhòr mhòr – nuairsin bhiodh e tron a … toiseach … nuairsin … rolladh dhan a’taobh eile dhen a ‘bheart , agus bha thu nuairsin … dhe na bobbainn beaga – bha thu gan cuir a steach dhan a ‘spàl . ‘S bha an spàl an shuttle (oh aye uh huh) ‘bhiodh e a’dol mar sin . ‘S bhiodh a’spàl a’dol a mach ‘s a dha … a’dol a steach mar sin agus bhiodh iad a ‘ dol eh .. bhiodh … bhiodh iad eh… a’figheadh a ‘chlòimh a nuairsin. Le ’n casan , le ’n chasan , breabadh nan casan. M An e nan casan ……? C Nan casan – ‘se sin a bha a’cumail a’bheairt a’dol. M So nuairsin – ‘se fuaim a tha sin fhèin … nach e ? C Mmm hmm ‘se. M Tha CD agamsa a thug cuideigin dhomh ‘s – The sounds of Harris and Lewis (mmh hmm) . An cuala tu e ? C Cha chuala . M Eh … oh nach cuala ? Fuaimeanan – agus tha mise glè chìnnteach gu .. gu bheil fuaim ann a dh’fhaighnicheadh tusa nach bi as ma…. Oh feumaidh mi ..(uh huh) … bithidh e agam aig an taigh … feumaidh mi copy no rudeigin fhaighinn dhut ach an éisd thu ris . C Nach iad a bha …nach iad a bha ‘fit ‘ – fad’ an latha M Smaonaich ! C Fad’ an latha – casan mar siud – fad’ an latha .. M Casan laidir ! C Sin a fáir (?) Nach ann ! Gu deimhinne dhut – bhithinn-sa … bhithinn-sa air a bhith … (?? - ) … nuair a bha mi anns a …anns a’bhún sgoil . Bhiodh iad … chaidh sealtainn dhomhsa dé mar a dheanadh tu sin nuair a bha mi …. tha mi smaonachadh nach robh mi ach ochd no naoi . (Uh huh ) ‘S dh’fheumainn a dheanamh a h-uile latha . M Nisde … so – nuair a bha e deiseal , am biodh piós clóimh aige mar seo ? C Bhiodh. Agus bhiodh iad … nuairsin bhiodh e … bhiodh e … bhiodh e nuairsin ..em … bhiodh e ga phasgadh . Nuair a thigeadh e bhon a’ ….bhon a’ … bhon a ‘rolladh mhór a bha seo (uh huh ) . Fon a ‘drum mhór a bha seo nuair a bhiodh e deiseil . Bha e nuairsin ga phasgadh . Díreach ga phasgadh … bhiodh e cho …. tha mi creidsinn .. mar sin… (aye) direach …mumble … mar sin …. (uh huh) agus ga cheangail an uairsin le sreang . M ‘S dathan … robh dathan . C Well , dh’fheumadh iad … bhiodh iad a ‘ faighinn pátran fon a’ …. fon a’ mhuilinn . M Aye. C ‘S dh’fheumadh iad leantainn am pátran sin . Mar as trice ‘se herring bone …. four by two no rudeigin a bh’ann – cha eil mise .. cha robh mise …Chan eil …cha chùimhnich mise ainmean mar sin dhòmhsa . Ach an drasda ‘s a rithist gheibhadh tu , gheibhadh iad pàtran sònraichte . M Aye C Ach aig an àm sin , ‘se ..’s ann bhon … bha bha clòimh ga chuir air falbh airson seacaidean fir , agus sgiortaichean – tha fhios agad – rudan dorcha ……… *************************************** MZ000011 C Bheil fhios agad … An diugh an nisde , tha … well ..chleachd iad a bhith a’cuir barrachd dathan ann . (uhuh) Bha iad a’dol dhan na fashion houses ann am Milan – agus àitechan mar sin .. (mmh hmmm ) – bheil fhios agad – is thòisich a’chlòimh … Ach tha cuimhne agamsa cuideachd , thàinig boireannach Perrins. Cailleach Perrins a bhiodh aca oirre . Bha i fhein agus Perrins an duine aice – duine beartach ….. thàinig iad a dh’fhuireach ann an Gearraidh na h-Aibhne Lodge agus thòisich iadsan air Seamore Tweeds – ‘s bha iad fair cho beautiful – lurex – bha lurex tromhpa – bheil fhios agad – rudan … bha iad cho fine – bheil fhios agad … clòimh – very very very fine tweed – ach bha – bhiodh lurex troimhe . Seamore .. Seamore Tweeds . M ‘S an e …. dè th’ann a lurex ? An e rud sparkly ?? C Mmm hmmm M Smaoinich ! C Bha . Bha – beautiful . Ach chan eil fhios agamsa nis …’s docha gu robh iadsan ga chuir an null gu na …gu na … gu na fashion houses an àiteigin … mar a … mar a… cha do mhair iad robh fhada saoilidh mi . Feumaidh mi coimhead air an eadar-liòn a dh’fhaicinn a bheil eachdraidh Seamo Tweeds ann. Eachdraidh …. Tha iadsan … Perrins … bheil fhios agad air Lee and Perrins sauce ? M Tha . C Se esan Perrins . M Oh se sin na Perrins ? C ‘Se sin na Perrins a bh’ann. M Oh … ma tha … C Ach bhàsaich esan agus bha ise ….. ach tha e coltach gu robh i uabhasach math dhan a ‘luchd obraich aice . M Uh huh C Mhh hmm . Tha e coltach gu robh . M Gearraidh na h-Aibnne . C Bha iad a ‘fuireach shuas ann an sin . Ach bha mise chò aig an àm – cha bhiodh sinne – cha robh a’chiall agamsa cuir na ceistean a bu chòir dhomh a bhith gan cuir. Bheil fhios agad ? M Duine againn C Nuair a tha thu òg mar sin chan eil e tighinn a steach ort faighneachd ceistean mar sin . M Chan eil – agus bheil fhios agad … an drasda a nisdea – b’fhearr leumsa gu robh na bodaich ‘s na caillich beò … mumble … tha leithid againn …. tha sinn air leithid a chàll . C Uh huh … sin mar a tha …. mumble … M Och well ‘s ann. Sin a ‘rud. Och well bha siud glè mhath . C Fhuair sinn rud beag . THE END !